Co „Harry Potter” i „Władca Pierścieni” zawdzięczają mitologii? Michel Piquemal, autor „Bajek filozoficznych”, zaprasza do krainy mitów greckich, leżących u podstaw naszej europejskiej cywilizacji.
„Mitologia nie uczy moralności opartej na zakazie, grzechu i winie, lecz moralności opartej na wartościach”.
Jean-Pierre Vernant
![](https://zapiskinamarginesie.pl/wp-content/uploads/2020/12/98d.png)
„Prometejski czyn”, „ikarowy lot”, „syzyfowa praca” i inne frazeologizmy zaczerpnięte z mitologii są dowodem na to, że dawne wierzenia Greków wciąż zasilają nasz język. Michel Piquemal, doktor nauk humanistycznych, w opowieściach o bogach i bohaterach dostrzega jednak przede wszystkim uniwersalne scenariusze odwiecznych ludzkich sytuacji i niewyczerpane źródło życiowej mądrości. Herosi służą nam za wzór postępowania, a monstrualne istoty, z którymi się mierzą, symbolizują wszystkie trudności, jakie musimy w życiu pokonać:
„Kiedy Orfeusz zstępuje do Podziemi w poszukiwaniu zmarłej Eurydyki, jest to przedstawienie naszego własnego buntu wobec śmierci bliskiej nam osoby. Dzięki temu lustrzanemu odbiciu pojmujemy, że nie sposób uniknąć żałoby i jej bolesnej, choć koniecznej akceptacji. Kiedy Perseusz, Herakles czy Tezeusz stawiają czoło potworom, oglądamy przedstawioną niczym w teatrze nie tylko odwieczną walkę człowieka z siłami przyrody, lecz także z pierwiastkiem zwierzęcym i złem, które są obecne w nim samym”.
Mity są katalogiem norm postępowania. Pokazują, że prawa zostały ustanowione nie bez powodu i ostrzegają przed konsekwencjami ich naruszania. Mają również głęboki wymiar psychologiczny, ponieważ mówią nam o rzeczach leżących u podstaw życia ludzkiego: „o namiętności miłosnej, śmierci, żądzy, władzy, zazdrości, nienawiści i miłości rodzicielskiej, pragnieniu nieśmiertelności”.
![](https://zapiskinamarginesie.pl/wp-content/uploads/2020/12/98e.png)
![](https://zapiskinamarginesie.pl/wp-content/uploads/2020/12/98g.png)
Michel Piquemal w zajmujący i przystępny sposób przybliża treść znanych mitów, by następnie oświetlić je z różnych – czasem bardzo zaskakujących – perspektyw (nie przyszłoby mi na przykład do głowy, by w micie o królu Midasie dopatrywać się ekologicznego przesłania). Piquemal łączy mit o Syzyfie z filozofią Alberta Camusa, a historia Tantala jest dla niego metaforą współczesnego społeczeństwa konsumpcyjnego, w którym „porywani nieustannie przez wir zmiennych pragnień stajemy się niezdolni do ich zaspokojenia”. Ikar to symbol człowieka usiłującego, pomimo ryzyka, jakie się z tym wiąże, wyzwolić się ze swych ograniczeń, a powodujące nim szalone pragnienie jest tym samym, które popchnęło ludzi nauki do dokonywania odkryć, często równie niebezpiecznych i ryzykownych (Maria Skłodowska-Curie umarła z powodu promieniowania, którego tajemnice pragnęła zgłębić).
„Lecz człowiek taki właśnie jest. Kiedy widzi górę, zastanawia się zawsze, co się za nią znajduje”.
![](https://zapiskinamarginesie.pl/wp-content/uploads/2020/12/IMG_20201204_145435.png)
Druga część „Bajek filozoficznych” poświęcona jest miłości, która zajmuje centralne miejsce w wielu mitach. Historia zapatrzonego w siebie Narcyza w dzisiejszych czasach staje się znowu bardzo aktualna. Konsumpcyjne społeczeństwo skłania nas do tego, abyśmy byli indywidualistami i egoistami, schlebia naszej próżności, podkreślając, że jesteśmy najlepsi i należy nam się wszystko, co najlepsze: najlepsze kosmetyki, najnowsze samochody, markowe produkty:
„Kiedy człowiek jest zapatrzony w siebie – nazywamy to narcyzmem – zatraca się, gubi, pogrąża, nie istnieje. Bo tym, co sprawia, że istniejemy, jest spojrzenie innych oraz więzi, jakie z nimi tworzymy”.
Nie urodziliśmy się konsumentami, a miłość nie jest towarem, który można kupić, ani też „prostakiem, który myśli tylko o zaspokojeniu pożądania”. Mit o Erosie i Psyche łączy w nierozerwalną całość miłość i duszę, podkreślając znaczenie emocjonalnych więzi:
„Bo czym byłaby miłość, gdyby nie łączyła z fizyczną przyjemnością emocji naszych dusz?”
![](https://zapiskinamarginesie.pl/wp-content/uploads/2020/12/98b.png)
Michel Piquemal przybliża czytelnikowi mity raczej powszechnie znane, ale nie o przypomnienie ich treści tu chodzi: autor „Bajek filozoficznych” uświadamia nam, że dawne opowieści o bogach i bohaterach wciąż pozostają aktualne, gdyż odtwarzają nasze – niezmienne od stuleci – lęki, marzenia, wątpliwości i nadzieje. Bez względu na to, czy interpretacje Piquemala (często dość subiektywne) przypadną nam do gustu, nie ulega najmniejszej wątpliwości, że lektura mitów dostarcza wielu tematów do przemyśleń, a powiązanie ich treści ze współczesnym życiem może młodych czytelników do tejże lektury zachęcić.
Dodaj komentarz