„Zawsze żywiłem przekonanie, że szczęście czai się tuż za rogiem i chodzi jedynie o to, by znaleźć ten właściwy róg.”

Eric Weiner

Po raz kolejny mamy do czynienia z tezą, że miejsce, w którym się znajdujemy, wywiera istotny wpływ na to, kim jesteśmy. Eric Weiner, urodzony w roku „uśmiechniętej buźki” dziennikarz ze skłonnością do melancholii, wierny fan wiecznie markotnego Kłapouchego, wyruszył w podróż „z góry skazaną na niepowodzenie”: próbował odnaleźć ziemski Eden, kraj prawdziwie szczęśliwych ludzi.

„Aż do XVIII wieku ludzie wierzyli, że biblijny raj, ogród rozkoszy, Eden, jest realnym miejscem. Przedstawiano go na mapach w miejscu, gdzie Tygrys łączy się z Eufratem, a więc – o ironio! – tam, gdzie dziś znajduje się Irak.”

Co sprawia, że kraj jest uznawany za szczęśliwy? Jakie kryteria decydują o tym, że w danym miejscu ludziom dobrze się wiedzie? Aby odpowiedzieć na te pytania, Eric Weiner udał się do Holandii na spotkanie z profesorem Ruutem Veenhovenem, który prowadzi Światową Bazę Danych na temat Szczęścia, będącą „świecką odpowiedzią na Watykan, Mekkę, Jerozolimę i Lhasę razem wzięte.” Okazuje się, że we wszystkich krajach ceni się szczęście i każda kultura ma własne słowo na określenie tego stanu, choć nie w każdej szczęście jest najważniejsze. W krajach wschodnioazjatyckich większy nacisk kładzie się na znaczenie harmonii i wywiązywanie się ze społecznych zobowiązań. Na samym dole „drabiny szczęścia” znajdują się takie państwa afrykańskie jak Tanzania, Zimbabwe i Rwanda, co nikogo nie powinno zaskakiwać: skrajna bieda nie sprzyja odczuwaniu szczęścia. Znamienne, że równie niski współczynnik szczęścia odnotowano w byłych republikach Związku Radzieckiego, między innymi w Uzbekistanie, Białorusi i na Ukrainie. Tropikalne raje, takie jak Fidżi, Tahiti i Bahamy, plasują się zaledwie w środku rankingu. Znacznie szczęśliwsza jest zimna i ukryta w ciemnościach na skraju mapy Islandia.

Być może trudno w to uwierzyć, ale większość ludzi na świecie deklaruje, że jest szczęśliwa. Czemu w takim razie odnosimy wrażenie, że codzienność jest taka ponura i straszna, a człowiek człowiekowi wilkiem? Być może jednym z powodów jest fakt, że każdego dnia pokazuje się nam nieprawdziwy obraz rzeczywistości.

„Media, których jestem przedstawicielem, ponoszą część winy za taki stan rzeczy, gdyż z reguły przekazują jedynie złe wiadomości. Rzeczywiście interesują nas przede wszystkim wojny, klęski głodu i rozwody hollywoodzkich gwiazd. Nie chciałbym umniejszać rozmiaru problemów tego świata i Bóg wie, że dzięki ich przekazywaniu zarabiam na godziwe życie, ale fakt pozostaje faktem – my, dziennikarze, przedstawiamy zniekształcony obraz świata.”

Holandia, pierwszy przystanek w podróży Weinera, to kraj płaski i nijaki, a mimo to szczęśliwy. Na czym opiera się szczęście w holenderskim wydaniu? Być może na ich słynnej tolerancji.

„Holendrzy to naród, który za motto mógłby mieć hasło: Nie depcz mnie. Przebywając w tym kraju, można odnieść wrażenie, że dorośli wybrali się gdzieś za miasto, a o wszystkim decydują nastolatki. I to nie tylko przez weekend – cały czas.”

Eric Weiner, który nieprzypadkowo za swą bratnią duszę w zrzędzeniu obrał Polkę, lingwistkę Annę Wierzbicką, kręci jednak nosem na nadmiar wolności. Niby fajnie, ale to jednak nie to.

„Tolerancja jest świetną sprawą, ale łatwo może przejść w obojętność, a to już nie jest przyjemne. Poza tym nie mógłbym żyć bez niektórych ograniczeń. Jestem na to za słaby. Gdybym przeprowadził się do Holandii, prawdopodobnie już po kilku miesiącach znaleźlibyście mnie spowitego chmurką marokańskiego towaru, z każdej strony otoczonego dziwkami.”

Może więc Szwajcaria? Szwajcarzy zajmują jedno z pierwszych miejsc na liście najszczęśliwszych narodów świata. Są doskonale zorganizowani, niezwykle punktualni, zamożni, mieszkają w nieskazitelnie czystym miejscu, oddychają świeżym powietrzem i obżerają się wyśmienitą czekoladą. Poza tym wiedzą coś, czego nie wie reszta świata: że lepiej żyć „pośrodku” niż nieustannie wspinać się na szczyty, a potem spadać.

„Szwajcarzy wiodą rozlazłe życie. Snują się zadowoleni, nigdy nie zniżając się do pewnego poziomu, ale też i nigdy nie sięgając sufitu. Szwajcar w życiu nie powie o niczym, że jest wspaniałe lub doskonałe. Ograniczy się do zdawkowego c`est pas mal – jest nieźle. Czy tajemnica szczęścia tkwi właśnie w życiu, które jest c`est pas mal?”

Okazuje się, że nie tylko. Nie bez znaczenia jest również bliski kontakt Szwajcarów z naturą. Przyroda działa na ludzi kojąco, a przebywanie na łonie natury wzbudza nie tylko ciepłe i pozytywne uczucia, ale ma też mierzalny i realny wpływ na naszą fizjologię. Dodatkowo Szwajcarzy są silnie związani z miejscem – to właśnie tutaj zrodziła się koncepcja tęsknoty za rodzinnym domem, określana słowem heimweh, oznaczającym odczucie nostalgii i straty, którego doświadcza się z dala od domu. No i, oczywiście, nie zapominajmy o czekoladzie. Bardzo smacznej, gdyż nie ma czegoś takiego jak niesmaczna szwajcarska czekolada.

Z Erikiem Weinerem odwiedzamy jeszcze Bhutan (niesamowity kraj, w którym obowiązuje polityka Szczęścia Krajowego Brutto), Katar (prawdopodobnie najbogatsze państwo świata) oraz kameralną i przytulną Islandię – kraj idealnej harmonii i drugich szans, który kupił mnie z butami wspaniałym islandzkim przysłowiem „Lepiej podróżować boso niż bez książki” oraz pewną rozmową jak z Exupery`ego:

„- Dlaczego Islandczycy tyle piją?

– To przez te mroki. – wyznaje Harpa. – Pijemy, ponieważ jest ciemno.

– A więc latem nie pijecie?

– Och, nie. Latem też pijemy. Ze względu na słońce. Pijemy ze szczęścia, że jest jasno.”

W Mołdawii, byłej republice radzieckiej, depresja udziela się nawet wolontariuszom amerykańskiego Korpusu Pokoju. Mołdawianie więcej satysfakcji czerpią z niepowodzenia sąsiada niż z własnego sukcesu. Życie opiera się tu na wódce i korupcji.

„Zaufanie – a właściwie jego brak – to główny powód, dla którego Mołdawianie czują się tacy nieszczęśliwi. Ta opinia Witalija jest zbieżna z odkryciami naukowców dotyczącymi wzajemnych relacji szczęścia i zaufania. Mołdawianie nie ufają produktom sprzedawanym w supermarketach – mogą być źle oznakowane. Nie ufają swoim sąsiadom – mogą się okazać skorumpowani. Nie ufają nawet członkom własnej rodziny, bo przecież mogą coś przeciwko nim knuć.”

Ponury nastrój doskonale współgra w tym kraju z byle jakim otoczeniem, zaprojektowanym w typowo radzieckim stylu:

„Rosjanie uczynili w dziedzinie architektury to, co Burger King w dziedzinie sztuki kulinarnej.”

Po odwiedzeniu dziesięciu krajów Eric Weiner przedstawia nam swoje uogólnione wnioski:

„Pieniądze przydają się, ale mniej, niż sądzimy, i nie tak, jak sądzimy. Rodzina jest ważna. Podobnie jak przyjaciele. Zazdrość jest toksyczna. Tak jak i nadmiar myślenia. Plaża pozostaje opcjonalna. Zaufanie – obowiązkowe. Identycznie jak wdzięczność”.

Na zimowe dni gorąco polecam zabawną i arcyciekawą „Geografię szczęścia” Weinera, książkę, która jest nie tylko wspaniałą rozrywką, pełną trafnych obserwacji i inteligentnego humoru, ale także zestawem przydatnych sugestii, jak właściwie ustawić sobie życiowe priorytety i zaprosić szczęście do swojego domu.